Mặc dù những năm qua Đảng, Chính phủ đã quan tâm chỉ đạo đầu tư cho công tác phòng chống ma túy đạt được nhiều kết quả. Năm 2017 là năm đấu tranh với tội phạm ma túy thành công, các lực lượng tích cực tấn công bắt giữ 22.346 vụ, 34.494 đối tượng liên quan đến tội phạm ma túy (nhiều hơn 3.013 vụ, 3.493 đối tượng so với năm 2016).Thu giữ 906,67 kg heroin; 856,9 kg và 979.487 viên ma túy tổng hợp (nhiều hơn 298,86 kg heroin; 17,27 kg ma túy tổng hợp so với năm 2016); 2,39 kg cocain; 167,1 kg thuốc phiện; 376,4 kg cần sa khô; 111,02 kg cần sa tươi; 5.600 kg lá khát; 108,01 kg “cỏ Mỹ”; 17,64 kg Ketamin; 319 khẩu súng; 1.015 viên đạn; trên 27 tỷ VNĐ, các vụ án về ma túy đã đưa ra xét xử nghiêm khắc, nhưng tình hình tội phạm ma túy vẫn diễn biến phức tạp.
Trên tuyến biên giới Việt – Lào, tình trạng các đối tượng mua bán, vận chuyển ma túy từ Lào vào Việt Nam tiêu thụ hoặc tiếp tục vận chuyển đi nước thứ ba hết sức phức tạp. Lực lượng CSĐTTP về ma túy đã phát hiện, bắt giữ nhiều đường dây mua bán vận chuyển ma túy lớn, điển hình như: ngày 26/11/2016 Công an Phú Thọ bắt 04 đối tượng, thu 300 bánh heroin; ngày 03/01/2018 Công an tỉnh Điện Biên bắt 02 đối tượng ở Na Ư, thu 489 bánh heroin… Dọc tuyến biên giới Việt – Lào còn tồn tại nhiều điểm “nóng” phức tạp về ma túy như: Huyện Mộc Châu, Vân Hồ, Sông Mã, tỉnh Sơn La; huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên; huyện Mường Lát, Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa; huyện Tương Dương, Quế Phong, Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An… Hoạt động của các nhóm đối tượng có vũ trang, vận chuyển ma túy từ Lào vào địa bàn huyện Vân Hồ, Mộc Châu, tỉnh Sơn La tuy có giảm do lực lượng Công an tấn công, trấn áp mạnh, nhưng vẫn tiềm ẩn phức tạp và có dấu hiệu chuyển hướng sang địa bàn biên giới các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Kom Tum. Như ngày 23/01/2017 Công an tỉnh Nam Định bắt 2 đối tượng, thu 30 bánh heroin và 45 kg ma túy tổng hợp được vận chuyển từ Lào qua cửa khẩu Bờ Y về Nam Định tiêu thụ. Tại khu vực biên giới Việt Lào hiện còn khoảng gần 100 đối tượng truy nã về ma túy móc nối với các đối tượng người Lào tiếp tục mua bán ma túy. Mặt khác tình hình tội phạm ma túy tại Lào diễn biến hết sức phức tạp, nhất là tại các tỉnh Bắc Lào như U Đôm Xay, Luông Pha Băng, Hủa Phăn, điển hình ngày 28/7/2017 các lực lượng an ninh Lào đã đồng loạt ra quân triệt phá 05 cơ sở sản xuất ma túy tại hai tỉnh Luông Pa Băng, Udomxay bắt 19 đối tượng, thu 2.035 bánh heroin, 4.072.800 viên ma túy tổng hợp, gần 500 kg ma túy dạng bột, 06 khẩu súng, 1.024 viên đạn, nhiều tài sản…
Trên tuyến biên giới Việt – Trung, hoạt động mua bán, vận chuyển ma túy diễn biến phức tạp theo hai chiều, heroin được mua bán, vận chuyển từ khu vực tam giác vàng về Việt Nam rồi tiếp tục vận chuyển sang Trung Quốc, ngược lại các loại ma túy tổng hợp “dạng đá” giá rẻ được mua bán, vận chuyển từ Trung Quốc vào Việt Nam tiêu thụ. Địa bàn trọng điểm là khu vực biên giới các tỉnh Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng, Quảng Ninh. Lực lượng chức năng đã phát hiện, triệt phá nhiều đường dây mua bán, vận chuyển ma túy lớn, điển hình như: ngày 21/3/2017 Công an Lạng Sơn bắt 01 đối tượng, thu 73 bánh heroin ; ngày 05/4/2017 bắt 01 đối tượng người Trung Quốc, thu 11 kg ma túy tổng hợp tại Lạng Sơn ; ngày 01/9/2017 bắt 02 đối tượng, thu 86 bánh heroin tại Cao Bằng … Đối tượng vận chuyển ma túy thường là những người lao động phổ thông, không có nghề nghiệp và thu nhập không ổn định, cư trú vùng biên giới, thông thạo đường mòn, đường tiểu ngạch, vận chuyển ma túy thuê cho chủ các đường dây ma túy lớn của cả người Việt Nam và Trung Quốc.
Trên tuyến biên giới Việt Nam – Campuchia, năm 2017 tình hình tội phạm ma túy gia tăng, các đối tượng trốn truy nã người Việt Nam móc nối với đối tượng người Campuchia thường xuyên mua bán, vận chuyển ma túy từ Campuchia vào thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía nam tiêu thụ. Thậm chí ma túy tổng hợp còn được chuyển từ thành phố Hồ Chí Minh đi các tỉnh phía Bắc tiêu thụ. Đã phát hiện, triệt phá nhiều đường dây mua bán, vận chuyển ma túy tổng hợp từ Campuchia về các tỉnh phía Nam. Điển hình là ngày 07/10/2017 các lực lượng chức năng bắt 02 đối tượng tại thành phố Hồ Chí Minh, thu giữ 13 kg + 26.000 viên ma túy tổng hợp….
Tuyến hàng không, đường biển vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp, nhất là trên tuyến đường biển, các lực lượng chức năng có trách nhiệm phòng chống ma túy trên tuyến này còn nhiều hạn chế nên điều tra bắt giữ rất khó khăn, chưa có hiệu quả.
Tình trạng sử dụng và tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy tổng hợp tại các nhà hàng, quán bar diễn biến hết sức phức tạp, nhất là địa bàn các tỉnh, thành phố lớn. Nắm bắt được nhu cầu sử dụng ma túy tổng hợp trong nước tăng cao, một số đối tượng đã tìm kiếm công thức có trên mạng internet để nghiên cứu tách chiết, điều chế ma túy tổng hợp từ các loại tiền chất, thuốc tân dược, thuốc thú y có bán rộng rãi trên thị trường. Điển hình: từ cuối năm 2016 đến tháng 6/2017 Công an thành phố Hồ Chí Minh phá chuyên án bắt 20 đối tượng, thu 230 kg ma túy tổng hợp.
Một số tồn tại và nguyên nhân phức tạp của tội phạm ma túy
- Do Việt Nam có đường biên giới dài (trên 6500 km) vùng sâu, vùng xa, đi lại khó khăn, lực lượng phương tiện để phục vụ cho phòng, chống ma túy ở các tuyến biên giới, hải đảo… còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của cuộc đấu tranh. Ma túy từ nước ngoài thẩm lậu vào Việt Nam ngày càng gia tăng, việc kiểm tra hàng hóa, người, phương tiện từ nước ngoài vào Việt Nam của lực lượng chức năng còn rất hạn chế. Tình hình ma túy từ nước ngoài vào Việt Nam chưa giảm.
- Người nghiện ma túy liên tục gia tăng, tính từ tháng 12/2017 cả nước có 222.585 người nghiện có hồ sơ quản lý (tăng 10% so với năm 2016), trong đó có khoảng 46% nghiện ma túy tổng hợp, công tác cai nghiện chưa hiệu quả, có lúc bị buông lỏng, gây lãng phí cơ sở vật chất, con người ở các trung tâm cai nghiện.
- Công tác tuyên truyền về phòng chống ma túy còn nhiều hạn chế, nhiều địa phương thiếu kinh phí, không thực hiện hoặc có tuyên truyền cũng chỉ hình thức, qua loa vào tháng hành động phòng chống ma túy. Việc vận động nhân dân giao nộp vũ khí chưa có hiệu quả, vẫn còn tồn tại lượng vũ khí lớn trong dân.
- Công tác phối hợp giữa các lực lượng trong và ngoài nước chưa được thường xuyên, chưa chặt chẽ. Một số cán bộ, chiến sỹ trong lực lượng phòng, chống tội phạm ma túy chưa thực sự yên tâm, luôn có tư tưởng xin chuyển công tác, nên hiệu quả công tác chưa cao.
- Về pháp luật còn những chồng chéo giữa Luật phòng chống ma túy với Luật xử lý vi phạm hành chính và các luật khác. Luật xử lý vi phạm hành chính đối với người nghiện ma túy quá thông thoáng. Thủ tục đưa người nghiện vào trung tâm cai nghiện bắt buộc chặt chẽ, rườm rà, nên công tác lập hồ sơ đưa người nghiện vào trung tâm cai nghiện bắt buộc khó khăn. Nhiều địa phương không làm, người nghiện ở ngoài xã hội gây mất tự an toàn xã hội, bức xúc cho dư luận, gây ra nhiều vụ thảm án, giết, cướp nhiều người.
Để đấu tranh với tội phạm ma túy thời gian tới có hiệu quả đề nghị các Bộ, các Ngành, cấp ủy, chính quyền các cấp: Thường xuyên tuyên truyền sâu rộng trong Đảng và nhân dân Chỉ thị 21 ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị về phòng, chống ma túy trong tình hình mới, Luật phòng, chống ma túy: để nhân dân có nhận thức công tác phòng, chống ma túy phải đặt dưới sự chỉ đạo của cấp ủy chính quyền các cấp, sự vào cuộc quyết liệt của các Bộ, ngành, trong đó lực lượng Công an là nòng cốt. Phải coi nhiệm vụ phòng, chống tội phạm nói chung, phòng chống ma túy nói riêng là nhiệm vụ trọng tâm vừa cấp bách, vừa thường xuyên. Phải đầu tư nguồn lực kinh phí, con người làm thường xuyên, liên tục, kiên trì, có sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các ngành, các cấp, nhất là đối với các lực lượng phòng chống ma túy.
Các lực lượng phòng, chống ma túy của Công an, Quân đội, Hải quan là những đơn vị trực tiếp chiến đấu với tội phạm ma túy, phải thực hiện tốt quy chế 133/2002/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về quy chế phối hợp trong phòng chống tội phạm ma túy giữa 4 lực lượng; phải nêu cao trách nhiệm, tập trung lực lượng, chủ động có kế hoạch, đấu tranh quyết liệt với tội phạm ma túy theo địa bàn mình phụ trách. Thành lập các tổ kiểm tra, kiểm soát liên ngành, thường xuyên mở các đợt cao điểm tấn công triệt xóa, truy bắt các nhóm tội phạm ma túy, các đối tượng truy nã ở khu vực biên giới, đặc biệt một số đối tượng truy nã về ma túy ở Lóng Luông và Vân Hồ - Sơn La, Hang Kia, Pà Cò, Mai Châu – Hòa Bình (khoảng 40 đối tượng) móc nối với các đối tượng người Lào vận chuyển ma túy vào Việt Nam tiêu thụ. Hạn chế tối đa ma túy từ nước ngoài thẩm lậu vào Việt Nam. Không để tồn tại các đường dây tụ điểm ma túy phức tạp gây bức xúc nhân dân, chủ động tham mưu cho cấp ủy chính quyền địa phương, tích cực tuyên truyền về pháp luật, tác hại của ma túy để nhân dân có hiểu biết nhận thức sâu sắc về tác hại của ma túy, đẩy mạnh công tác vận động tuyên truyền thu nộp vũ khí.
Sửa đổi bổ sung Luật phòng, chống ma túy: Các Bộ, các ngành chủ động tham gia nghiên cứu bổ sung và hoàn thiện pháp luật về phòng, chống ma túy, trước hết là nghiên cứu đề nghị sửa đổi 1 số điều về luật Phòng, chống ma túy, để phù hợp với Bộ luật hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật xử lý vi phạm hành chính và các luật khác. Cần tập trung một số nội dung như trách nhiệm của các Bộ, các ngành trong công tác phòng, chống ma túy. Đưa một số các quy định của Chỉ thị 21 về trách nhiệm của Đảng viên, của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị được giao nhiệm vụ, nhưng để tình hình tội phạm, tệ nạn ma túy ở địa bàn, địa phương mình phức tạp
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền tại cơ sở phường, xã về phòng chống ma túy. Giao cho Đài truyền hình Trung ương, Đài tiếng nói Việt Nam, Báo nhân dân là cơ quan ngôn luận lớn phối hợp các bộ, các ngành, địa phương có chương trình tuyên truyền về phòng, chống ma túy hằng ngày trên sóng phát thanh, truyền hình. Phải tuyên truyền thường xuyên, liên tục, mạnh mẽ như tuyên truyền về an toàn giao thông, về thực phẩm bẩn. Bộ giáo dục đào tạo đưa chương trình tuyên truyền về pháp luật và phòng chống ma túy vào tất cả các trường học.
Về công tác cai nghiện: Chính phủ chỉ đạo các Bộ, các ngành cần đầu tư cho công tác cai nghiện, sớm chuyển đổi chức năng các trung tâm cai nghiện sang các hình thức tư vấn, điều trị thay thế bằng Methadone. Mở rộng xã hội hóa về công tác cai nghiện và điều trị thay thế bằng Methadone để góp phần làm giảm người nghiện, giảm tác hại của người nghiện cho xã hội. Tập trung chỉ đạo quyết liệt tăng cường nguồn lực, kinh phí tổ chức nắm tình hình triệt xóa cây có chứa chất ma túy. Có quy định, tăng cường quản lý chặt chẽ tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, không để các đối tượng lợi dụng mua bán tiền chất, hóa chất để sản xuất chất ma túy tổng hợp.
Tăng cường cán bộ, phương tiện, kinh phí cho lực lượng phòng, chống tội phạm của các Bộ, ngành: Trước mắt cần củng cố các đơn vị quản lý nhà nước về phòng chống ma túy, Ban chỉ đạo phòng, chống tội phạm về ma túy ở các đơn vị địa phương gọn nhẹ, đảm bảo đủ mạnh để tham mưu chỉ đạo công tác phòng chống ma túy ở các đơn vị, địa phương. Cần chú ý quan tâm, tăng cường, kinh phí, biên chế cho các lực lượng phòng chống ma túy , nhất là ở những tuyến, địa bàn trọng điểm, nơi cảng biển phức tạp về tội phạm ma túy.
Đại tá Phạm Văn Chình - Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy