Với phương châm “làm yên, làm giảm” tình hình tội phạm ma túy, thì việc quản lý tốt người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy có ý nghĩa quan trọng đối với việc “giảm cầu” và tác hại của tệ nạn ma túy gây ra cho xã hội. Quá trình triển khai, lực lượng Công an từ tỉnh đến cơ sở đã dám nghĩ, dám làm triển khai nhiều biện pháp hiệu quả, sáng tạo, bước đầu mang lại kết quả tích cực.
Công tác PCMT nói chung, quản lý người nghiện luôn được đặt dưới sự lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương, sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn dân, trong đó lực lượng Công an giữ vai trò nòng cốt. Năm 2022, Công an tỉnh tham mưu Tỉnh ủy, UBND tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo các sở, ban, ngành tham gia thực hiện Kế hoạch triển khai Luật PCMT năm 2021, Quy chế phối hợp xác định tình trạng nghiện ma túy, quy trình cai nghiện tự nguyện tại cộng đồng và gia đình, hưởng ứng Tháng hành động PCMT (tháng 6) hàng năm bằng nhiều hoạt động thiết thực, có ý nghĩa.
Công an tỉnh chủ động hướng dẫn Công an các đơn vị, địa phương đổi mới, linh hoạt, sáng tạo trong công tác chỉ đạo, điều hành công tác quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy ở khu dân cư. Đặc biệt, từ điều kiện đặc thù của địa bàn và bám sát sự chỉ đạo của Bộ Công an, Công an tỉnh đã chủ động xây dụng và ban hành Đề án “Xây dựng xã biên giới sạch về ma túy”, trong đó có nội dung “sạch về người nghiện” để hướng tới mục tiêu đẩy lùi tội phạm, tệ nạn ma túy tại 27 xã biên giới trong toàn tỉnh. Qua 6 tháng thực hiện Đề án đến nay, Công an tỉnh Nghệ An đã cơ bản hoàn thành mục tiêu “làm sạch người nghiện” tại 26/27 xã biên giới, được Bộ Công an, cấp ủy, chính quyền và nhân dân trên địa bàn ghi nhận, đánh giá cao và tổ chức nhân rộng ra 21 huyện, thị xã, thành phố trong toàn tỉnh với 148 xã đăng ký xây dựng mô hình “xã sạch về ma túy”, 08 huyện đăng ký xây dựng “huyện sạch về ma túy” trong năm 2023.
Lễ ra mắt mô hình “Xã biên giới sạch về ma tuý” tại xã Nậm Càn, huyện Kỳ Sơn.
Trong quá trình thực hiện, lực lượng Công an toàn tỉnh tăng cường phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, nhân dân về công tác PCMT gắn với đảm bảo an sinh xã hội qua đó nâng cao hiệu quả quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, giảm số người nghiện mới phát sinh từ đó ngăn không cho tệ nạn ma túy xâm nhập địa bàn. Thời gian qua, các đơn vị, địa phương biên tập, đăng tải hơn 1.000 tin, bài phóng sự phản ánh kết quả công tác đấu tranh chống tội phạm ma túy; tổ chức hàng nghìn buổi tuyên truyền, sinh hoạt ở trường học, khu dân cư; kẻ vẽ 15.000 khẩu hiệu, in ấn trên 8.000 tài liệu có nội dung với nội dung hướng dẫn, vận động người dân tham gia PCMT từ gia đình kết hợp với tập huấn cho đội ngũ báo cáo viên, xây dụng hệ thống thư viện, tủ sách pháp luật tại cộng đồng phục vụ nhân dân quan tâm tìm hiểu. Công an tỉnh chỉ đạo triển khai xây dựng mô hình “Xã, phường, thị trấn sạch về ma túy” về tận cơ sở, qua đó đến nay đã có trên 500 thôn, xóm, bản và trên 100 xã tổ chức ra mắt và duy trì hiệu quả mô hình “Xã sạch về ma túy”.
Tệ nạn ma túy nảy sinh từ nhiều phía, trong đó nguyên nhân sâu xa từ tình hình kinh tế - xã hội. Từ thực tế đó ngày 05/10/2022, các đơn vị đã ký Quy chế phối hợp số 02/QCPH-MTTQ-CA-BDT giữa Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, Công an tỉnh, Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An để phối hợp triển khai các giải pháp đảm bảo an ninh trật tự, phát triển kinh tế - xã hội tại địa bàn 27 xã biên giới. Công an đơn vị, địa phương trong tỉnh kết nghĩa với 18 xã trọng điểm phức tạp về ma túy để tổ chức nhiều hoạt động hỗ trợ gia đình và cá nhân người nghiện vươn lên cai nghiện thành công, tái hòa nhập cộng đồng. Đặc biệt lực lượng Công an đã tham mưu cấp ủy, chính quyền các cấp tặng 4.542 ngôi nhà đại đoàn kết cho các gia đình có hoàn cảnh khó khăn tại khu vực biên giới, trong đó có nhiều hộ có con em đã cai nghiện thành công, có việc làm ổn định cuộc sống.
Cùng với việc phòng ngừa, lực lượng Công an tích cực đẩy mạnh triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ tăng cường đấu tranh, triệt phá để giảm nguồn cung ma túy trên địa bàn. Ngày 01/01/2022, Luật PCMT năm 2021 có hiệu lực thi hành, Công an tỉnh chỉ đạo tiến hành rà soát tổng thể 100% số người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy trên địa bàn đảm bảo đúng quy định pháp luật. Theo đó, đối với số người nghiện ma túy, Công an các địa phương củng cố hồ sơ, tài liệu ưu tiên áp dụng biện pháp lập hồ sơ cai nghiện bắt buộc và đưa đi cơ sở cai nghiện để điều trị. Năm 2022, toàn tỉnh lập hồ sơ 1.322 trường hợp cai nghiện bắt buộc (đạt 250% chỉ tiêu giao), vận động 363 người cai nghiện tự nguyện, lập hồ sơ tiến hành điều trị thay thế bằng Methadone cho 3.775 bệnh nhân tại 12 cơ sở điều trị đảm bảo kịp thời, đúng quy định pháp luật. Riêng tại 27 xã biên giới, các ban, ngành chức năng đã lập hồ sơ cai nghiện cho 508/516 người nghiện. Đối với số vắng mặt tại địa bàn, Công an các đơn vị trao đổi với địa phương nơi người nghiện đến để cùng phối hợp quản lý. Công an các đơn vị, địa phương lập hồ sơ, phân công cán bộ theo dõi, quản lý theo quy định pháp luật đối với 1.512 người sử dụng trái phép chất ma túy.
Bên cạnh đó, Công an tỉnh triển khai quyết liệt các giải pháp đấu tranh bắt giữ tội phạm ma túy nhằm “chặn nguồn cung”, triệt xóa các tụ điểm, điểm bán lẻ trên địa bàn. Trong năm 2022, toàn tỉnh phát hiện bắt giữ 1.369 vụ, 1.868 đối tượng phạm tội về ma túy, thu giữ 53,27 kg heroin, 28,48 kg và gần 300.000 viên ma túy tổng hợp, 29,1 kg ma túy “đá”, 02 kg ketamin, 2,2 kg cần sa, 35,1 kg thuốc phiện cùng nhiều vật chứng liên quan; triệt xóa 04 tụ điểm, 19 điểm, 179 điểm bán lẻ ma túy. Trong đó, với việc triển khai Đề án “Xây dựng xã biên giới sạch về ma túy”, các lực lượng chức năng đã triệt xóa 01 tụ điểm, 03 điểm phức tạp và 28 điểm bán lẻ ma túy tại các xã biên giới, xây dựng thành công 26/27 xã biên giới sạch về ma túy. Đến nay, toàn tỉnh không còn tụ điểm phức tạp, chỉ còn 01 điểm phức tạp về ma túy đang được tiếp tục tập trung đấu tranh triệt xóa. Trong năm 2022, tỉnh Nghệ An có 35 xã đủ tiêu chuẩn “sạch về ma túy”, 48 xã chuyển hóa từ địa bàn trọng điểm phức tạp thành không trọng điểm về ma túy.
Từ thực tế triển khai, thời gian tới để nâng cao hiệu quả quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, Công an tỉnh Nghệ An đề xuất các bộ, ngành Trung ương tiếp tục nghiên cứu tham mưu Đảng, Nhà nước ban hành chính sách hỗ trợ đồng bào sinh sống ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn phát triển sản xuất ổn định đời sống, vươn lên làm giầu chính đáng qua đó hạn chế nguyên nhân điều kiện phát sinh người nghiện mới và đối tượng phạm tội về ma túy. Số người nghiện, nghi nghiện thường xuyên di chuyển chỗ ở nên việc quản lý cư trú còn gặp nhiều khó khăn, do đó Bộ Công an cần chỉ đạo sớm triển khai sử dụng phần mềm quản lý người nghiện trên toàn quốc để đáp ứng yêu cầu công tác hiện nay.