Tại phần mở đầu, sau khi khái quát 10 năm thực hiện Chỉ thị 21, Chỉ thị 36 đã đánh giá toàn diện về tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy ở nước ta hiện nay, trong đó có những điểm rất mới: đã chỉ rõ đây là một nguy cơ an ninh phi truyền thống mang tính xuyên quốc gia; mang tính dự báo nước ta đứng trước nguy cơ trở thành địa bàn trung chuyển ma túy quốc tế; thực trạng nhức nhối của ma túy tổng hợp và các chất hướng thần mới ngày càng xuất hiện nhiều loại ma túy mới, gây rối loạn tâm thần, khó kiểm soát; việc sử dụng ma túy tổng hợp trong thanh niên, thiếu niên tăng nhanh, song chưa có giải pháp hiệu quả để khắc phục, ngăn chặn, đẩy lùi.
Chỉ thị 36 cũng xác định rõ tình hình trên chủ yếu do nguyên nhân chủ quan. Ở nhiều nơi, cấp ủy, chính quyền địa phương chưa quan tâm đúng tầm mức, thiếu sâu sát, kiên quyết trong lãnh đạo, chỉ đạo, công tác quản lý nhà nước. Hệ thống pháp luật về phòng, chống ma túy chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Hiệu quả, hiệu lực công tác phòng, chống ma túy còn hạn chế.
Tại phần mục tiêu, Chỉ thị 36 chỉ rõ cần phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và toàn dân nhằm từng bước kiềm chế, ngăn chặn, đẩy lùi tệ nạn ma túy. Trong đó, mục tiêu về giảm cung nhấn mạnh việc ngăn chặn các đường dây ma túy xuyên quốc gia, quốc tế ngăn chặn có hiệu quả nguồn ma túy thẩm lậu vào trong nước, không để Việt Nam là địa bàn trung chuyển ma túy quốc tế. Trong giảm cầu ngoài nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện và quản lý sau cai, làm giảm số người nghiện ma túy mới còn đưa ra yêu cầu rất quan trọng là quản lý chặt chẽ người nghiện ngoài xã hội, không để phát sinh tình hình phức tạp.
So với Chỉ thị 21, Chỉ thị 36 bổ sung nguyên một phần về quan điểm chỉ đạo, nêu rõ:
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước. Công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy phải đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của các cấp ủy, sự quản lý thống nhất của chính quyền các cấp, sự tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn dân. Trong đó, lực lượng Công an nhân dân là nòng cốt, chủ trì công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy.
- Phòng, chống và kiểm soát ma túy là nhiệm vụ trọng tâm, vừa cấp bách, vừa thường xuyên, liên tục và lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, bền bỉ, quyết liệt, quyết tâm rất cao và cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, các ngành và các tổ chức chính trị - xã hội.
- Kết hợp chặt chẽ giữa phòng và chống, giữa giảm cung, giảm cầu và giảm tác hại của ma túy. Coi trọng công tác cai nghiện tập trung và quản lý người nghiện ngoài xã hội không để gây ra các vụ phạm tội.
- Đầu tư cho công tác phòng, chống ma túy là đầu tư cho sự phát triển bền vững của đất nước. Tăng cường nguồn lực cho công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy. Củng cố lực lượng chuyên trách đủ mạnh, đáp ứng yêu cầu thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống ma túy.
- Tội phạm và tệ nạn ma túy là vấn đề mang tính toàn cầu, do đó các chính sách phòng, chống ma túy phải đặt trong bối cảnh chung của khu vực và trên thế giới; tăng cường hợp tác quốc tế, phối hợp hành động chung để giải quyết vấn đề ma túy; thực hiện nhất quán quan điểm không hợp pháp hóa các chất ma túy.
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh trao đổi với các đại biểu tại Hội nghị bàn giải pháp phòng, chống ma túy trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Đây là những điểm trọng tâm, mấu chốt trong quan điểm về phòng, chống và kiểm soát ma túy; trong đó, đáng chú ý là ba quan điểm: 1. lực lượng Công an nhân dân là nòng cốt, chủ trì công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy; 2. coi trọng công tác cai nghiện tập trung và quản lý người nghiện ngoài xã hội không để gây ra các vụ phạm tội; 3. chính sách phòng, chống ma túy phải đặt trong bối cảnh chung của khu vực và trên thế giới; tăng cường hợp tác quốc tế, phối hợp hành động chung để giải quyết vấn đề ma túy; thực hiện nhất quán quan điểm không hợp pháp hóa các chất ma túy.
Tại phần nhiệm vụ, giải pháp, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp, trước hết là người đứng đầu; của mỗi đảng viên trong Chỉ thị 36 được xác định rất cụ thể:
Cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp, trước hết là người đứng đầu phải nhận thức đầy đủ vai trò, trách nhiệm và lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện quyết liệt công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy. Hàng năm phải có chương trình, kế hoạch lãnh đạo, chỉ đạo; định kỳ hàng tháng hoặc hàng quý, nghe báo cáo và cho ý kiến cụ thể về thực hiện nhiệm vụ phòng, chống ma túy. Thường xuyên tổ chức kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện, tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc nảy sinh. Người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp phải chịu trách nhiệm về tình hình ma túy tại địa phương, cơ quan, đơn vị được giao phụ trách. Lấy hiệu quả của công tác phòng, chống ma túy trên địa bàn được giao phụ trách là một chỉ tiêu đánh giá, xếp loại cấp ủy, tổ chức đảng các địa phương hàng năm.
Mỗi cán bộ, đảng viên phải phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu trong phòng, chống ma túy; có trách nhiệm tuyên truyền, vận động gia đình, người thân và nhân dân nơi cư trú thực hiện tốt các quy định của pháp luật về phòng, chống ma túy.
Về nhiệm vụ tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo thuận lợi cho công tác phòng, chống ma túy tập trung vào những nội dung lớn, nổi cộm, đang nhận được sự quan tâm đặc biệt: Sớm sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống ma túy và các văn bản pháp luật khác có liên quan theo hướng đồng bộ, thống nhất, phù hợp với thực tiễn công tác phòng, chống ma túy, có chế tài nghiêm khắc hơn đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma túy; có chính sách đối với đối tượng tội phạm ma túy đầu thú; tháo gỡ kịp thời những vướng mắc trong công tác lập hồ sơ, thủ tục xem xét, quyết định đưa người nghiện đi cai nghiện tập trung; bổ sung kịp thời vào danh mục quản lý đối với những tiền chất, chất ma túy mới. Rà soát, khắc phục những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý nhà nước, nhất là quản lý biên giới, quản lý xuất nhập khẩu, quản lý tiền chất ma túy, quản lý các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, quản lý người nước ngoài cư trú và hoạt động tại Việt Nam... không để tội phạm lợi dụng hoạt động.
Chỉ thị 36 cũng xác định rõ trách nhiệm trong công tác giảm cung, giảm cầu và tập trung nguồn lực cho công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy, cụ thể:
Phát huy vai trò nòng cốt của các cơ quan chuyên trách, đặc biệt là vai trò chủ trì công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy của lực lượng Công an nhân dân, chủ động nắm chắc tình hình, đấu tranh triệt phá các đường dây mua bán, vận chuyển ma túy xuyên quốc gia. Phân công trách nhiệm rõ ràng và phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng công an, hải quan, biên phòng, cảnh sát biển trong ngăn chặn nguồn ma túy từ nước ngoài đưa vào Việt Nam ngay từ khu vực biên giới. Thực hiện đồng bộ các biện pháp chuyển hóa địa bàn phức tạp về ma túy; triệt xóa các tụ điểm, điểm tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, nhất là trong các cơ sở kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự (vũ trường, quán bar, quán karaoke, nhà nghỉ...). Điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh các tội phạm về ma túy, triệt để thu hồi tài sản do phạm tội về ma túy mà có.
Tổng kết, đánh giá toàn diện công tác cai nghiện ma túy để có sự điều chỉnh cho phù hợp theo hướng tập trung nguồn lực cho những hình thức cai nghiện có hiệu quả, chú trọng xã hội hóa công tác cai nghiện và tạo việc làm cho người sau cai. Đánh giá chính xác tình hình người nghiện và người sử dụng trái phép chất ma túy, tập trung ngăn chặn sự gia tăng người nghiện mới. Có biện pháp quản lý chặt chẽ đối với người nghiện ma túy, không để phát sinh tội phạm.
Tăng cường các nguồn lực cho công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy. Tập trung củng cố, kiện toàn nâng cao năng lực của lực lượng chuyên trách làm công tác phòng, chống ma túy từ trung ương tới cơ sở, bảo đảm đủ khả năng, điều kiện thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ…
Trong đó đáng lưu ý là những vấn đề được đề cập xuyên suốt, thành quan điểm, tư tưởng chỉ đạo tại Chỉ thị 36 là phát huy vai trò nòng cốt của các cơ quan chuyên trách, đặc biệt là vai trò chủ trì công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy của lực lượng Công an nhân dân; ngăn chặn nguồn ma túy từ nước ngoài đưa vào Việt Nam ngay từ khu vực biên giới và cũng có vấn đề rất mới là: triệt để thu hồi tài sản do phạm tội về ma túy mà có; đánh giá chính xác tình hình người nghiện và người sử dụng trái phép chất ma túy... Có biện pháp quản lý chặt chẽ đối với người nghiện ma túy, không để phát sinh tội phạm.
Tại phần tổ chức thực hiện, Chỉ thị 36 không phân công nhiệm vụ cụ thể cho các Ban cán sự đảng, đảng đoàn các bộ, ban, ngành, đoàn thể và tổ chức chính trị - xã hội như ở Chỉ thị 21 mà viết rất gọn, nêu rõ trách nhiệm trong quán triệt, xây dựng kế hoạch, giám sát, hướng dẫn, đôn đốc thực hiện, trong đó giao cho Đảng ủy Công an Trung ương chủ trì, phối hợp với các cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện Chỉ thị này và định kỳ báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Tinh thần chỉ đạo, những điểm mới rất quan trọng của Chỉ thị 36 được trình bày nhất quán và cụ thể hóa hơn trong Kế hoạch của Thủ tướng Chính phủ triển khai thực hiện Chỉ thị 36 (ban hành kèm theo Quyết định số 291/QĐ-TTg ngày 21/02/2020 của Thủ tướng Chính phủ)./.
Lê Minh Sơn