Sinh ra, lớn lên tại quê lúa Thái Bình, năm 1977, ở tuổi 17 đầy khát khao cống hiến của tuổi trẻ, chàng thanh niên Phạm Duy Cảnh gác bút nghiên lên đường nhập ngũ. Anh công tác tại Công an tỉnh Lai Châu (cũ), tham gia bảo vệ biên giới phía Bắc. Năm 2004 tỉnh Lai Châu (cũ) chia tách thành hai tỉnh Lai Châu (mới) và Điện Biên, anh về công tác tại Công an tỉnh Điện Biên. Trải qua nhiều vị trí công tác, đến tháng 12/2009, khi đang là Phó Trưởng Phòng Cảnh sát ĐTTP về trật tự xã hội, đồng chí được Ban Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên điều động đảm nhiệm chức vụ Trưởng phòng Cảnh sát ĐTTP về ma túy. Trong gần 10 năm sau đó, Đại tá Phạm Duy Cảnh đã trở thành người chỉ huy gương mẫu, hết lòng vì công việc, được CBCS yêu quý, đồng thời là nỗi ác mộng của tội phạm ma túy nơi biên thùy Tây Bắc.
Tỉnh Điện Biên có 360 km đường biên giới tiếp giáp Lào và 38,5 km đường biên tiếp giáp Trung Quốc, địa hình hiểm trở, các đối tượng đã lợi dụng địa bàn để tập kết ma túy vận chuyển từ khu vực Tam giác vàng về để đưa sang nước thứ ba tiêu thụ. Bởi vậy, nơi đây luôn được Bộ Công an xác định là địa bàn trọng điểm về tội phạm ma túy, đồng nghĩa với việc cuộc chiến chống “cái chết trắng” sẽ vô cùng quyết liệt. Nhận nhiệm vụ mới, Đại tá Cảnh trăn trở nhiều nhất đó là tình hình một số đối tượng người dân tộc Mông móc nối với đối tượng quốc tịch Lào hình thành đường dây mua bán, vận chuyển trái phép ma túy qua biên giới vào Điện Biên để đưa đi các địa phương khác tiêu thụ. Đối tượng hoạt động liên tỉnh, xuyên quốc gia, có trang bị vũ khí, sẵn sàng chống trả lực lượng công an khi truy bắt. Từ thực tế đó, lực lượng công an cần phải có phương án đấu tranh mang tính lâu dài, chủ động phòng ngừa, ngăn chặn ma túy từ xa để hạ nhiệt điểm nóng về ma túy trên địa bàn.
Đại tá Phạm Duy Cảnh (đứng thứ hai từ trái sang) kiểm tra vật chứng vụ án về ma túy.
Trước trăn trở đó, anh cùng đồng đội nghiên cứu, đề xuất Ban Giám đốc Công an tỉnh Điện Biên tham mưu cấp ủy, chính quyền tỉnh ban hành 20 nghị quyết, kế hoạch chuyên đề giải quyết tình hình phức tạp của tội phạm ma túy theo hướng chủ động ngăn chặn từ biên giới, đảm bảo an toàn cho CBCS trong khi đấu tranh, trong đó không để trống địa bàn, không để mất dân là yêu cầu quan trọng nhất. Nhờ sự quyết đoán, sáng tạo, bản lĩnh vững vàng, Đại tá Phạm Duy Cảnh đã tổ chức chuyển hóa thành công các xã Na Ư (huyện Điện Biên), xã Pú Nhi (huyện Điện Biên Đông), xã Nà Bủng (huyện Nậm Pồ)... từng “vang bóng một thời” về ma túy trở thành điểm sáng về an ninh trật tự, được cấp ủy, chính quyền và người dân đánh giá cao.
Công an tỉnh Điện Biên xuống địa bàn tuyên truyền phòng, chống ma túy cho người dân.
Với cương vị người chỉ huy, đồng chí chỉ đạo sát sao CBCS nâng cao hiệu quả công tác nghiệp vụ, bám sát địa bàn, rà soát, xác định, khám phá nhiều đường dây tội phạm ma túy có quy mô lớn, bắt giữ đối tượng cầm đầu, cộm cán, triệt phá các điểm, tụ điểm ma túy phức tạp trả lại bình yên cho người dân. Tội phạm ma túy thường hoạt động tinh vi, trắng trợn, thủ đoạn xảo quyệt, sử dụng vũ khí chống đối quyết liệt lực lượng vây bắt. Để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, anh thường xuyên giáo dục CBCS nâng cao tinh thần dũng cảm, mưu trí, sáng tạo nhằm bắt giữ đối tượng đảm bảo an toàn, thu giữ đầy đủ vật chứng.
Gần 10 năm qua, không ít lần phá án, với trách nhiệm là thủ trưởng đơn vị, đồng chí thường xuyên xuống hiện trường để chỉ đạo trực tiếp, từ đó đưa ra những quyết định sắc bén giải quyết những vấn đề phức tạp phát sinh, bắt giữ gọn đối tượng cùng vật chứng. Ở những điểm khó khăn, phức tạp, nguy hiểm này, sự có mặt của người thuyền trưởng là chỗ dựa vững chắc, tin cậy giúp CBCS yên tâm hoàn thành nhiệm vụ được giao. Từ năm 2009 - 2018, Đại tá Phạm Duy Cảnh đã trực tiếp chỉ huy điều tra, khám phá 862 vụ án, chuyên án, bắt 1.256 đối tượng, thu giữ 1.074,65 kg heroin, 127,3 kg thuốc phiện, trên 120.000 viên MTTH, 12 kg ma túy “đá”, 12 khẩu súng, 290 viên đạn, 09 quả lựu đạn, kê biên nhiều tài sản, nhà đất của đối tượng do phạm tội mà có, phát hiện, phá nhổ 24,9 ha trồng cây thuốc phiện. Trong đó có những chuyên án đã trở thành điển hình xuất sắc trong toàn lực lượng. Điển hình là từ việc bắt giữ đối tượng Tráng A Dơ, trú tại xã Tìa Dình, huyện Điện Biên Đông có hành vi vận chuyển trái phép 20 bánh heroin, đơn vị đã phát hiện đường dây ma túy lớn hoạt động trên địa bàn và báo cáo Ban Giám đốc xác lập chuyên án 1110T vào tháng 10/2010 để đấu tranh làm rõ. Trong quá trình điều tra, ngày 12/11/2010, tại xã Huổi Phèng, huyện Mường Chà, Phòng Cảnh sát ĐTTP về ma túy đã bắt quả tang Hạng A Thò và Hạng A Chính thuê xe taxi để vận chuyển trái phép 13 bánh heroin sang huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai bán cho anh em Lồ A Châu, Lồ A Hòa. Quá trình vây bắt Châu và Hòa diễn ra ở địa bàn hiểm trở nằm sát biên giới Việt Nam - Trung Quốc, thuộc địa bàn xã Pha Long, huyện Mường Khương. Đối tượng dùng dao nhọn chống trả quyết liệt khiến anh và CBCS bị thương, song với tinh thần kiên quyết tấn công trấn áp tội phạm, tổ công tác đã tước vũ khí và bắt giữ thành công Châu và Hòa đưa về trụ sở Công an huyện Mường Khương lấy lời khai ban đầu. Nhà của Châu ở giáp biên giới, nếu không tính toán kỹ, đối tượng sẽ vượt biên trốn sang Trung Quốc khiến việc bắt giữ sẽ mất nhiều thời gian, công sức. Mở rộng đấu tranh, đơn vị đã bắt giữ và khởi tố 13 đối tượng về hành vi mua bán, vận chuyển trái phép 141,5 bánh heroin (có trọng lượng 49,52 kg). Chuyên án kết thúc, Đại tá Cảnh vinh dự được Bộ Công an tặng Bằng khen, tập thể Phòng Cảnh sát ĐTTP về ma túy được UBND tỉnh Điện Biên tặng Bằng khen cùng tiền thưởng 10 triệu đồng. Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên đã đưa vụ án ra xét xử, tuyên phạt 04 bị cáo mức án tử hình, 05 bị cáo mức án tù chung thân, 04 bị cáo mức án 20 năm tù giam.
Trong những tháng cuối năm 2017, đầu năm 2018, thực hiện mệnh lệnh tấn công, trấn áp tội phạm bảo vệ Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018, đồng chí trực tiếp xuống hiện trường chỉ đạo phá 04 đường dây ma tuý lớn, hoạt động liên tỉnh, xuyên quốc gia, bắt giữ 11 đối tượng. Đấu tranh mở rộng, đơn vị bắt giữ thêm 09 đối tượng, thu giữ 724 bánh heroin (có trọng lượng 253,4 kg), 566.000 viên MTTH cùng nhiều vật chứng liên quan. Trong đó, phải kể đến chuyên án 917T, Đại tá Cảnh được Ban Giám đốc Công an tỉnh giao nhiệm vụ trực tiếp chỉ huy khám phá đường dây mua bán, vận chuyển trái phép ma túy có quy mô lớn từ Lào qua Điện Biên để đưa sang Trung Quốc tiêu thụ có liên quan đến số đối tượng người Mông ở xã Na Ư, huyện Điện Biên và xã Na Sang, huyện Mường Chà. Quá trình đấu tranh, anh cùng chỉ huy Phòng theo sát diễn biến và đề xuất nhiều sáng kiến đẩy nhanh tiến độ phá án. Anh không quản ngại vất vả, nguy hiểm đi khảo sát thực địa tại huyện Điện Biên, Mường Chà và các địa bàn ngoại biên, qua đó chỉ đạo CBCS làm tốt công tác thu thập thông tin về các nhóm đối tượng người Lào và Việt Nam, phương thức thủ đoạn vận chuyển ma túy vào nội địa. Lường trước tính nguy hiểm trong quá trình đấu tranh, lãnh đạo Phòng luôn động viên CBCS phải cẩn trọng, bí mật, bắt giữ đối tượng cùng vật chứng đảm bảo an toàn cho bản thân và người dân xung quanh. Qua hơn 04 tháng quyết liệt triển khai các biện pháp công tác, đến tháng 12/2017, sau khi xác minh thông tin đối tượng tuồn lượng hàng lớn qua biên giới về xã Na Ư, huyện Điện Biên tập kết, chờ dịp đưa sang Trung Quốc tiêu thụ, anh cùng tập thể lãnh đạo Phòng Cảnh sát ĐTTP về ma túy tính toán chu đáo, tỷ mỷ từng bước kế hoạch phá án trình Ban Giám đốc phê duyệt. Ngày 23/12/2017, tại xã Huổi Lèng, huyện Mường Chà, đơn vị phá thành công chuyên án 917T, bắt quả tang các đối tượng Lý A Khoa, Lý Chái Thào và Vàng A Cho về hành vi mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy, thu giữ 77 bánh heroin (có trọng lượng 26,95 kg), 60.000 viên MTTH cùng nhiều vật chứng liên quan. Mở rộng đấu tranh, đơn vị bắt khẩn cấp 05 đối tượng. Chuyên án hiện đang được tiếp tục đấu tranh mở rộng.
Các đối tượng Lý A Khoa, Lý Chái Thào và Vàng A Cho cùng vật chứng bị bắt giữ trong chuyên án 917T.
Với những thành tích trong công tác đấu tranh chống tội phạm ma túy, Đại tá Phạm Duy Cảnh vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba (năm 2013), hạng Nhì (năm 2017), 02 lần được nhận Huân chương Chiến công hạng Ba. Được Nhà nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào trao tặng Huân chương Hữu nghị (năm 2012) cùng nhiều danh hiệu cao quý do Bộ Công an, tỉnh Điện Biên, các ngành, các cấp trao tặng.
Hơn 40 năm công tác, có tới hơn 30 năm theo “nghiệp” điều tra án về ma túy, điều thành công nhất với Đại tá Cảnh là mỗi chuyên án khép lại, “con ma trắng” dần bị đẩy lùi, bình yên trở lại với mỗi nếp nhà. Năm 2019, trở về với đời thường, người thuyền trưởng năm xưa có nhiều thời gian hơn dành cho gia đình, bù lại lúc trước chưa làm được nhiều. Noi gương anh, các thế hệ CBCS Phòng Cảnh sát ĐTTP về ma túy, Công an tỉnh Điện Biên nỗ lực lập thêm nhiều chiến công vì cuộc sống bình yên nơi biên cương cuối trời Tây Bắc.
Lạc Viên