Một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng phức tạp về tội phạm ma túy là do người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy gia tăng theo từng năm, trong khi đó công tác cai nghiện không hiệu quả, khoảng 90% số người được cai nghiện bị tái nghiện. Năm 2009 số người nghiện có hồ sơ quản lý cả nước là 146.731 người, đến ngày 30/4/2019 cả nước có 230.767, tăng 84.036 người so với năm 2009. Trong tổng số người nghiện có hồ sơ quản lý độ tuổi từ 16-30 chiếm 48%, nếu tính đến 35 tuổi thì con số này là 76%. Tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp tăng nhanh, tập trung vào độ tuổi thanh thiếu niên. Các loại ma túy tổng hợp ngày càng đa dạng về chủng loại, giá thành rẻ, hàm lượng và độc tính cao. Ma túy tổng hợp đã và đang len lỏi vào học đường, tấn công trực tiếp vào học sinh, sinh viên bằng những cái tên mỹ miều như tem giấy, nước vui, trà sữa. Đặc biệt, cùng với sự phát triển của các loại hình kinh doanh dịch vụ có điều kiện như vũ trường, quán bar, karaoke… thì kéo theo tình trạng nhức nhối về sử dụng ma túy tổng hợp tại các cơ sở này. Thời gian qua, người sử dụng ma túy tổng hợp bị loạn thần, "ngáo đá" đã gây ra tình trạng mất an ninh, trật tự ở nhiều địa bàn, với nhiều vụ án, gây hoang mang trong dư luận nhân dân. Những vụ "ngáo đá" gây náo loạn xã hội, như tự mình lao đầu vào ô tô, rạch mặt hành xác kiểu "chí phèo ăn vạ", chui xuống cống, trèo từ nóc nhà này sang nhà khác, leo lên cột điện ngỡ mình là siêu nhân, nguy hiểm nhất là các vụ giết người, thảm án, giết ngay chính người thân của mình như: ngày 13/12/2013 Nguyễn Hữu Chính dùng dao đâm nhiều nhát vào người yêu cho đến chết tại phường Ngọc Thụy, Gia Lâm, Hà Nội; ngày 01/4/2014 đối tượng Tô Minh Nhật Hải giết mẹ đẻ ở số nhà 100 Nhật Tảo, phường 4, quận 10, TP Hồ Chí Minh; ngày 02/11/2014, Trần Tuấn Khương dùng dao cắt đứt bàn chân phải và 1/2 cẳng chân phải của chị ruột tại Bệnh viện Xanh Pôn, Hà Nội; Đỗ Đức Mạnh Hùng dùng dao đâm chết chính bố mẹ đẻ của mình một cách dã man, độc ác tại phường Trần Quang Khải, thành phố Nam Định, tháng 9/2015; Doãn Trung Dũng gây ra vụ thảm án tước bỏ tính mạng 04 bà cháu tại phường Phương Nam, Uông Bí, Quảng Ninh tháng 9/2016; ngày 07/7/2016 Nguyễn Văn Hồng dùng dao đâm chém dã man tước đi tính mạng hai cháu bé tại huyện Ngọc Lặc, Thanh Hóa; ngày 06/3/2018, ca sỹ Châu Việt Cường sau khi sử dụng ma túy đã dùng tỏi nhét đầy vào miệng bạn gái với suy nghĩ là trừ ma dẫn đến tử vong; ngày 10/2/2019 Trương Mạnh Tuấn, ở Nghi Lộc, Nghệ An là cán bộ ngân hàng, sau khi sử dụng ma túy tổng hợp đã dùng dao chém chết bố đẻ của mình, chém mẹ và em gái bị nguy kịch; mới đây nhất vào ngày 20/10/2019, đối tượng Võ Hồng Quyên, 19 tuổi, ở huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương sau khi sử dụng ma túy tổng hợp đã giết cụ già 84 tuổi, sau khi giết xong đối tượng còn móc mắt, cắt rời bộ phận sinh dục của ông cụ…. Ngoài ra còn tình trạng các lái xe sử dụng ma túy tổng hợp gây ra các vụ tai nạn thảm khốc, điển hình như vụ ngày 02/01/2019 tài xế Phạm Thành Hiếu, 32 tuổi, ngụ ấp 2, xã Thạnh Đức, huyện Bến Lức, Long An, sau khi sử dụng ma túy đã lái xe Continer kéo rơ móc tông vào 25 xe máy dừng đèn đỏ ngay ngã tư Bình Nhựt xã Nhựt Chánh, huyện Bến Lức, Long An, làm 04 người chết và 18 người bị thương.
Đối tượng Trần Tuấn Khương tại cơ quan Công an (nguồn: anninhthudo.vn)
Trong tất cả các vụ án mạng do sử dụng ma túy tổng hợp gây ra, các đối tượng thừa nhận giết người trong tình trạng "ngáo đá", hoang tưởng như giết người yêu vì nghĩ người yêu là yêu tinh, giết người vì nghĩ nạn nhân là rắn độc, tưởng nạn nhân là kẻ tấn công mình…, đó là những biểu hiện của tình trạng rối loạn thần kinh do tác dụng của chất Methamphetamine (thường gọi là ma túy "đá"). Những vụ giết người mang tính chất thảm án, dã man, tàn bạo, mất hết nhân tính do đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp gây ra đã gieo rắc nhiều nỗi đau cho gia đình các nạn nhân. Nguy hiểm hơn hiện nay tiềm ẩn nguy cơ đáng lo ngại, nhiều đối tượng trong các băng nhóm tội phạm hoạt động theo kiểu "xã hội đen", chúng xem ma túy "đá" là bảo bối để tăng cường "bản lĩnh anh hùng" trong thực hiện các hành vi phạm tội hoặc trong các vụ thanh toán, tranh giành địa bàn.
Một vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn là việc phòng ngừa đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp gây ra các vụ án mạng rất khó khăn, bởi vì đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp rất đa dạng, trong một số trường hợp là tri thức, cán bộ; lái xe…việc gây án là do các đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp gây ảo giác, loạn thần dẫn đến hành vi giết người, thậm chí giết ngay chính người thân của mình (bố, mẹ, vợ, con). Các đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp thường hội chứng cai không rõ ràng, chính vì vậy mà rất khó phát hiện để có biện pháp quản lý. Trong giới trẻ hiện nay còn có một bộ phận nhận thức sai lầm, thậm chí còn tuyên truyền sử dụng ma túy tổng hợp không gây nghiện
Trước thực trạng của việc sử dụng ma túy tổng hợp gây án giết người, để chủ động phòng ngừa, kiềm chế, ngăn chặn kịp thời, trong thời gian tới cần thực hiện một số giải pháp sau:
Một là: Lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm (ĐTTP) về ma túy tiến hành theo dõi các đối tượng sử dụng ma túy trên địa bàn, phối hợp với các ngành tổ chức áp dụng các biện pháp cai nghiện ma túy, đối với những đối tượng có đủ điều kiện đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc thì giao Công an cấp xã lập hồ sơ đưa đối tượng vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Lên danh sách đầy đủ đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp, thông báo cho lực lượng Công an xã, phường, thị trấn để phối hợp thường xuyên theo dõi, quản lý. Giao cho từng Cảnh sát khu vực theo dõi cụ thể các đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp trên địa bàn, để chủ động khi phát hiện đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp thì có biện pháp khống chế, không để đối tượng gây mất trật tự an toàn xã hội. Đảm bảo 100% số người sử dụng ma túy tổng hợp có biểu hiện "ngáo đá" phải có hồ sơ quản lý, theo dõi di biến động, biểu hiện hành vi. Phối hợp với cơ quan Y tế có kế hoạch khám, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đối với đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp để kịp thời phân loại và áp dụng biện pháp quản lý phù hợp.
Hai là: Lực lượng Cảnh sát ĐTTP về ma túy tham mưu cho các ngành có liên quan và tiến hành các hoạt động nghiệp vụ quản lý tốt các cơ sở kinh doanh dịch vụ có điều kiện như vũ trường, nhà hàng, quán bar, karaoke… để ngăn chặn tình trạng sử dụng ma túy tổng hợp tại các địa điểm này. Kiến nghị với Quốc hội ra văn bản hướng dẫn áp dụng tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy theo hướng đảm bảo xử lý hình sự đối với người quản lý, người chủ cơ sở kinh doanh có điều kiện để đủ sức răn đe, không để tình trạng sử dụng trái phép ma túy tổng hợp tại các cơ sở này.
Ba là: Khi phát hiện đối tượng có biểu hiện "ngáo đá" thì lực lượng Công an cơ sở phối hợp với các cơ sở Y tế và gia đình đối tượng để đưa đối tượng vào cơ sở Y tế khám và điều trị theo Hướng dẫn số 3556/QĐ-BYT ngày 10/9/2014 của Bộ Y tế về việc ban hành "Hướng dẫn chuẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm thần thường gặp do sử dụng ma túy tổng hợp chất dạng Amphetamine" và Quyết định số 786/QĐ-BYT ngày 01/3/2019 của Bộ Y tế "Ban hành Hướng dẫn can thiệp lạm dụng ma túy tổng hợp dạng Amphetamine".
Bốn là: Làm tốt công tác phòng ngừa xã hội: Lực lượng Cảnh sát ĐTTP về ma túy đóng vai trò chủ công phối hợp với với các ngành, các cấp tổ chức tuyên truyền về tác hại, cách thức nhận biết ma túy tổng hợp, nhận biết người sử dụng ma túy tổng hợp và cách ứng phó với đối tượng sử dụng ma túy tổng hợp có biểu hiện "ngáo đá". Cách thức tuyên truyền phải cụ thể, có hình ảnh, clip minh họa theo hướng dễ hiểu, dễ tiếp cận. Cần phải phát huy tốt vai trò của gia đình, mỗi một gia đình phải nhận thức, giáo dục con em tránh xa tệ nạn ma túy; kịp thời phát hiện ra con em mình sử dụng ma túy, phối hợp với các ngành thực hiện tốt công tác cai nghiện, ngăn chặn không cho con em mình sử dụng ma túy./.
Hoàng Văn Hiều