Là một quốc gia lớn, có đường biên giới tiếp giáp với 6 tỉnh của Việt Nam, Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi 2 nguồn ma tuý lớn nhất thế giới là "trăng lưỡi liềm vàng" và "tam giác vàng" nên lượng ma tuý tràn vào Trung Quốc hàng năm rất lớn. Nhiều năm qua Trung Quốc đã mở các chiến dịch tấn công tội phạm đạt hiệu quả, đặc biệt là chiến dịch "bàn tay sắt". Công tác quản lý người nghiện của Trung Quốc có những mô hình để nhiều nước học hỏi. Từ năm 2013 đến 2015 Trung Quốc đã bắt giữ nhiều vụ buôn lậu heroin có nguồn gốc từ tam giác vàng đến Trung Quốc sau đó đến Lào và Việt Nam: 333 vụ/320 đối tượng, thu giữ 264 kg heroin (năm 2013 bắt giữ 97 vụ/111 đối tượng, thu giữ 87 kg heroin) từ bên kia biên giới sang Trung Quốc. Pháp luật Trung Quốc quy định hình phạt các tội về ma tuý rất nghiêm khắc. Theo quyết định của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc về việc cấm ma tuý ngày 28/12/1990 thì: Hành vi buôn lậu, vận chuyển, mua bán hoặc sản xuất trái phép từ 1 kg thuốc phiện trở lên; 50 gam heroin trở lên hoặc các chất ma tuý khác có số tượng lớn thì bị phạt tù từ 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình và tịch thu tài sản... Trên cơ sở Hiệp định đã ký kết ngày 26/7/2001, Uỷ ban quốc gia phòng chống ma tuý, Bộ Công an 2 nước Việt Nam - Trung Quốc và giữa các tỉnh có chung đường biên giới đã có nhiều cuộc tiếp xúc, trao đổi thông tin kinh nghiệm phòng, chống ma tuý. Cơ quan chức năng của hai bên đã tăng cường trao đổi kinh nghệm về: Chống tội phạm ma tuý, kiểm soát tiền chất, giám định, cai nghiện, xoá bỏ cây thuốc phiện... Thông qua các thông tin được trao đổi, nhiều vụ án đã được hai bên phối hợp điều tra thành công. Hai nước đã thiết lập Văn phòng liên lạc qua biên giới (BLO) về phòng, chống ma tuý tại thị xã Móng Cái, Quảng Ninh và thị xã Đông Hưng tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc), tổ chức họp giao ban hàng tháng để trao đổi công việc, thông tin phối hợp đấu tranh trên toàn tuyến biên giới.
Về hợp tác phòng, chống ma túy giữa Việt Nam và Trung Quốc, kể từ sau hội nghị song phương lần thứ 3 tại Hồ Bắc, cơ quan phòng, chống ma túy cấp Trung ương của hai nước đã nỗ lực hoàn thành thực hiện cam kết trong biên bản hội nghị. Từ năm 2013 tới nay, Công an 7 tỉnh giáp biên của Việt Nam và Công an tỉnh Vân Nam, tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc đã tổ chức 28 cuộc hội đàm, giao ban nghiệp vụ, 3 hội nghị song phương. Tại Hội nghị, hai bên đã cùng nhau rà soát công tác phòng, chống tội phạm ma túy ở mỗi nước; ghi nhận nỗ lực của các lực lượng chức năng trong công tác thực thi pháp luật; trao đổi và thảo luận tình hình, phương thức, thủ đoạn và xu hướng mới nổi của tội phạm ma túy có liên quan đến hai nước; thống nhất các giải pháp chung trong hợp tác phòng, chống ma túy; kiểm điểm, đánh giá những cơ hội và thách thức của quan hệ hợp tác song phương về phòng, chống ma túy trong thời gian qua; đề ra sáng kiến sát với yêu cầu thực tế về hợp tác phòng, chống ma túy giữa hai nước tron giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó, hai nước đã cùng nhau khẳng định rằng cơ chế hợp tác qua biên giới đóng vai trò là một diễn đàn quan trọng để trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, tăng cường hợp tác trong phòng, chống ma túy; đồng thời khẳng định sự cần thiết phải tiếp tục các nỗ lực nhằm duy trì và tăng cường hơn nữa các hoạt động phối hợp, quyết tâm xây dựng quốc gia, tiểu vùng và khu vực không ma túy
Bàn về định hướng hợp tác trong thời gian tới, hai bên xác định cần tập trung thúc đẩy các mặt hoạt động sau: (1), tiếp tục nâng cao hiệu quả hợp tác phòng, chống ma túy trên cơ sở tuân thủ pháp luật quốc gia và các biên bản ghi nhớ giữa hai nước. (2), tiếp tục duy trì hội đàm, giao ban định kỳ bằng hình thức luân phiên, tăng cường các chuyến thăm, tiếp xúc thông qua hội nghị song phương cấp trung ương và giao ban cấp địa phương. (3), tăng cường phối hợp trao đổi thông tin giữa các đơn vị, địa phương trên tuyến biên giới và các tỉnh về các đối tượng thường xuyên móc nối mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy qua biên giới. (4),tăng cường trấn áp các loại tội phạm xuyên quốc gia, phối hợp trong quá trình điều tra, thu thập chứng cứ và truy bắt đối tượng truy nã của mỗi nước lẩn trốn sang bên kia biên giới. (5), đổi mới, tăng cường vận động, tuyên truyền giáo dục quần chúng nhan dân khu vực biên giới hai nước nâng cao tinh thần cảnh giác, tích cực tham gia phòng chống các loại tội phạm, nhất là tội phạm ma túy
Lê Doãn Lực