ASOD là cơ chế Hội nghị hợp tác cấp Quan chức cấp cao ASEAN về vấn đề ma tuý được duy trì hiệu quả, thường niên từ năm 1990 đến nay. Tham dự Hội nghị lần này có hơn 100 đại biểu là Lãnh đạo Quan chức cấp cao đại diện Uỷ ban kiểm soát ma tuý các nước ASEAN. Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Hội nghị có 04 thành viên do đồng chí Thiếu tướng Đỗ Đức Bình, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý làm Trưởng đoàn.
Phát biểu tại phiên khai mạc Hội nghị, Đồng chí Thiếu tướng Đỗ Đức Bình, Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam đã bày tỏ lời cảm ơn chân thành và đánh giá cao nỗ lực của Uỷ ban kiểm soát ma tuý Indonesia, Ban Thư Ký ASEAN trong việc phối hợp tổ chức một trong những Hội nghị đặc biệt quan trọng trong khuôn khổ hợp tác khu vực về vấn đề ma tuý trước bối cảnh tình hình dịch bệnh chưa được kiểm soát. Trưởng đoàn Việt Nam cũng tin tưởng, với tinh thần chia sẻ cởi mở, thẳng thắn vì lợi ích chung của khu vực, Hội nghị sẽ thành công tốt đẹp và đạt được những mục tiêu đã đề ra theo chương trình Hội nghị.
Đoàn đại biểu Việt Nam tại Hội nghị ASOD 41.
Trong năm qua, các nước ASEAN tiếp tục phải đối mặt với tình hình ma tuý diễn biến khó lường, tiểm ẩn nhiều nguy cơ và thách thức đặt ra với lực lượng chức năng mỗi nước trong việc phòng, chống và kiểm soát ma tuý. Số lượng bắt giữ ma tuý tại các nước vẫn ở mức cao, trong đó ma tuý tổng hợp, các loại ma tuý mới và chất hướng thần trở nên phổ biến và dần thay thế các loại ma tuý truyền thống trước đây. Các đối tượng phạm tội ngoài việc thay đổi phương thức, thủ đoạn cất giấu ma tuý, chúng còn sử dụng nhiều công cụ, phương tiện liên lạc hiện đại nhằm tránh sự kiểm soát của lực lượng chức năng.
Xu hướng mua bán, vận chuyển ma tuý trái phép qua đường hàng không, đường biển, bưu điện trong khu vực đang gia tăng, đặc biệt tình trạng mua bán ma tuý trái phép qua các trang mạng trực tuyến cũng dần trở nên phổ biến trong giới trẻ, điển hình là một số nước như Singapore, Malaysia và Thái Lan. Các quốc gia trong khu vực cũng đã triệt phá nhiều đường dây, tụ điểm sản xuất ma tuý trái phép hình thành giữa sự móc nối của các đối tượng người Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) với các đối tượng trong nước tạo thành trong đó có Myanmar, Malaysia, Philippines và Việt Nam. Khu vực ASEAN hiện nay vẫn chiếm tỉ trọng cao về trồng cây có chứa chất ma tuý so với thế giới, với tổng diện tích trồng cây có chứa chất ma tuý vào khoảng hơn 36.100 ha, sản lượng năm 2018 đạt khoảng 520 tấn.
Toàn cảnh Hội nghị ASOD 41.
Trước tình hình đó, các nước ASEAN trong năm qua đã triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác đấu tranh phòng, chống ma tuý trong đó điển hình là việc phối hợp triển khai kế hoạch hợp tác ASEAN về phòng, chống sản xuất, mua bán trái phép ma tuý tại khu vực Tam giác vàng giai đoạn 2020-2022, Kế hoạch hành động phấn đấu bảo vệ Cộng đồng ASEAN phòng, chống ma tuý giai đoạn 2016-2025; tăng cường trao đổi thông tin, tình hình, xu hướng và chia sẻ kinh nghiệm về phòng, chống ma tuý qua các khuôn khổ hợp tác như khuôn khổ hợp tác Sông Mê Công An toàn (SMCC), Tổ công tác phòng, chống ma tuý qua đường hàng không (AAITF), Tổ công tác phòng, chống ma tuý qua đường biển (ASITF), Trung tâm thông tin hợp tác phòng, chống ma tuý (ASEAN-NARCO). Các nước ASEAN cũng cùng nhau phối hợp xuất bản Báo cáo ma tuý ASEAN năm 2019 nhằm tổng hợp thông tin chung, đánh giá tổng quan về tình hình tội phạm ma tuý trong khu vực; chia sẻ những kinh nghiệm hay, bài học thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả phòng, chống ma tuý tại mỗi nước thành viên.
Hội nghị lần này cũng đã thảo luận, đưa ra quan điểm của mỗi nước ASEAN đối với những khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về việc đưa cần sa và các chiết xuất từ cần sa ra khỏi danh mục kiểm soát các loại ma tuý đặc biệt nguy hiểm của Liên hợp quốc (Bảng I của Công ước 1961). Về vấn đề này, Việt Nam, Singapore, Indonesia, Philippines và Malaysia cũng bày tỏ quan điểm không đồng thuận với các khuyến nghị của WHO đồng thời đề nghị, kêu gọi các nước cần thận trọng, đánh giá kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định về việc bỏ phiếu các khuyến nghị nêu trên của WHO tại phiên họp giữa kỳ của Uỷ ban kiểm soát ma tuý Liên hợp quốc lần thứ 63, tổ chức vào ngày 02/12/2020 theo hình thức trực tuyến. Việc đồng thuận với các khuyến nghị của WHO có thể sẽ làm suy yếu hệ thống chính sách kiểm soát quốc tế đối với cần sa, gây ra sự hiểu nhầm rằng cần sa không phải là loại ma tuý đặc biệt nguy hiểm cần kiểm soát chặt chẽ như trước đây, từ đó dẫn đến tình trạng sử dụng và lạm dụng cần sa trên toàn thế giới. Riêng Thái Lan, do luật pháp nước này đã quy định cho phép nghiên cứu sử dụng cần sa vào mục đích y tế từ năm 2016 đến nay do đó Thái Lan cũng bày tỏ sẽ chia sẻ các kinh nghiệm, công trình nghiên cứu khoa học về những lợi ích của việc sử dụng cần sa vào y học để các nước trong khu vực tham khảo, từ đó sẽ có sự đánh giá khách quan, toàn diện hơn về vấn đề này.
Kết thúc Hội nghị, các nước ASEAN tuy rằng không đưa ra được sự đồng thuận, thống nhất quan điểm chung đối với các khuyến nghị của WHO về cần sa nhưng vẫn tái khẳng định sự quyết tâm, hợp tác chặt chẽ giữa các nước thành viên trong các khuôn khổ, sáng kiến hợp tác nhằm mục tiêu xây dựng một cộng đồng ASEAN không ma tuý.
Nguyễn Hiếu